Waarom zijn er auteursrechten op websites?

Wat is het nut van auteursrechten op websites?

Als er helemaal geen rechten zouden zijn, dan mag iedereen zomaar je website kopiëren zonder beperkingen. Stel je voor dat je een goed lopend bedrijf hebt met een mooi logo en een herkenbare website. Een andere ondernemer ziet jouw succes en maakt een exacte kopie van je website, inclusief het logo en je foto’s. Als auteursrechten niet zouden bestaan, dan mag alles wat jij maakt zonder meer gekopieerd en gebruikt worden door anderen op een manier waar jij misschien helemaal niet achter staat. In dit voorbeeld verlies je klanten, omdat iemand anders je bedrijf imiteert en klanten het verschil niet of nauwelijks kunnen zien. Er zijn ook andere risico’s, bijvoorbeeld voor je reputatie.

Recent is bijvoorbeeld het auteursrecht van Disney op Mickey Mouse verlopen. De rechten van Mickey Mouse zijn nu onderdeel van het ‘publieke domein', dat wil zeggen dat niemand aanspraak mag maken op de rechten. Iedereen mag vanaf nu de ‘originele’ Mickey Mouse uit de cartoon Steamboat Willie zonder beperkingen gebruiken. Het gevolg is dat Mickey Mouse opduikt in creatieve projecten, zoals games, films en cartoons, maar ook in advertenties voor drugs, radicale politieke partijen of wapens. Disney heeft daarom lang geprobeerd om de rechten op Mickey Mouse in stand te houden, want zij willen liever niet dat hun mascotte geassocieerd wordt met haatdragende berichten of geweld.

Waarom gaan verschillende webdesignbureaus en agencies anders met rechten om?

De Nederlandse wet laat veel ruimte om zelf in te vullen hoe ‘streng’ je met je rechten omgaat. In theorie ligt al het auteursrecht bij de ‘maker’ van iets. Als een ontwerper iets maakt, dan heeft de ontwerper of het bureau het auteursrecht. Stel dat het bureau een mooie illustratie maakt voor je website en je wil de illustratie posten op social media. In de meest strenge vorm zou je dan voor iedere post toestemming moeten vragen aan het bureau. In de praktijk is dat voor alle partijen onhandig en daarom worden meestal zogenaamde ‘gebruiksrechten’ verleend. Wij geven aan onze klanten onbeperkte gebruiksrechten, wat betekent dat je als klant onze ontwerpen vrij mag gebruiken voor digitale doeleinden, mits het niet in overtreding is met andere wetten.

Echter mogen onze klanten onze ontwerpen standaard niet doorverkopen aan anderen. Met andere woorden, zij mogen geen extra geld vragen voor de ontwerpen die wij voor ze maken. Willen onze klanten dat wel doen, dan passen we daar onze overeenkomst op aan. We kunnen bijvoorbeeld afspreken dat als zij T-shirts gaan verkopen met een illustratie die wij gemaakt hebben, dat wij dan een deel van de opbrengst krijgen in de vorm van ‘royalties’.

Waarom willen bureaus de rechten niet overdragen?

De meeste ontwerpers willen best ruime gebruiksrechten verlenen, maar ze willen liever niet hun eigen rechten opgeven. Stel een bureau verzint een call-to-action waar jij het gebruiksrecht op krijgt. Wanneer zij zien dat de call-to-action goed werkt, dan kunnen zij die ook gebruiken voor andere klanten. Op het moment dat zij de auteursrechten overdragen, mogen zij zelf niet meer hun eigen ontwerp gebruiken zonder jouw toestemming. Met andere woorden, het is heel nadelig voor een maker om auteursrechten op te geven, omdat zij dan niet meer zelf gebruik mogen maken van hetgeen ze gemaakt hebben.

In de muziekindustrie komt dit daadwerkelijk voor. Artiesten verkopen de rechten op hun muziek en mogen vervolgens geen optredens meer organiseren zonder toestemming van de uitgever. Ze mogen ook niet zomaar een remix uitbrengen of een nummer veranderen, want zij hebben zelf de auteursrechten niet meer. Kortom, rechten opgeven is voor makers bijna nooit een goed idee, tenzij er echt heel veel geld en goede voorwaarden tegenover staan. Grote bedrijven leggen meestal in de contractvoorwaarden vast dat alles wat de uitvoerder maakt, onbeperkt gebruik mag worden door de opdrachtgever en dat eventuele concepten of broncode door beide partijen ingezien en gebruikt mogen worden. In de meeste gevallen staat daar een langdurig contract (raamovereenkomst) of een hogere vergoeding tegenover.

Mijn webbouwer zegt dat ze niet aan auteursrechten doen

Een bureau kan besluiten om geen aanspraak te maken op rechten of afstand doen van rechten, maar dat betekent niet dat er geen rechten zijn. In de wet is namelijk vastgelegd dat er bij het creëren van iets, automatisch auteursrechten gecreëerd worden. Uiteraard zijn er uitzonderingen op de regel, bijvoorbeeld voor educatieve doeleinden of eigen gebruik, maar het basisprincipe staat vast. Het is risicovol om in zee te gaan met een partij die niet op de hoogte is van auteursrechten of het niet respecteert. Als zij geen beleid hebben voor hun eigen rechten dan hebben ze waarschijnlijk ook geen beleid voor de rechten van materiaal dat jij aan hen aanlevert. Wellicht dat ze de foto’s en teksten die jij aanlevert ook voor andere websites gebruiken. Ze doen immers niet aan auteursrechten.

Daarnaast bestaat er altijd de kans dat een bureau wordt overgenomen. In dat geval worden ook alle auteursrechten overgedragen aan een andere eigenaar. De huidige eigenaar heeft er misschien geen problemen mee, maar de nieuwe eigenaar kan daar anders over denken. Het is daarom belangrijk om in de algemene voorwaarden te controleren hoe het zit met eventuele auteursrechten en als uitzonderingen niet vastgelegd zijn dan liggen die rechten altijd bij de maker. Bedrijven als Microsoft, Google en Apple hebben er een sport van gemaakt om kleine startups over te nemen, puur om aanspraak te maken op de uitvindingen, patenten, intellectuele eigendommen en andere 'bezittingen' van deze startups. De klanten van deze startups zijn daar vaak de dupe van, want die krijgen opeens andere voorwaarden (en prijzen) voor hun kiezen.

Kan ik de volledige eigenaar worden van mijn website en alle auteursrechten afkopen?

We kennen allemaal de horrorverhalen. Een bedrijf wil een logo of website aanpassen en opeens blijkt er sprake te zijn van auteursrecht of moet er veel geld op tafel komen om rechten ‘af te kopen’. In de meeste gevallen gaat dit echter alleen om de grafische ontwerpen en niet om ‘de website’ zelf.

Om te weten of je de volledige eigenaar kan worden van je website moet je eerst weten bij wie de rechten liggen en dat is vaak een complexe puzzel. Wanneer je WordPress gebruikt, maak je meestal gebruik van een thema en plugins. WordPress is open-source en eigendom van de WordPress Foundation. Je kunt daarom nooit het alleenrecht claimen op WordPress, tenzij de WordPress Foundation deze rechten aan je verkoopt of je de WordPress Foundation overneemt. Een thema ontwikkelen is kostbaar en ingewikkeld en in de meeste gevallen passen webbureaus thema’s aan of voegen ze elementen aan een thema toe in plaats van dat ze zelf een thema ontwikkelen.

Het populairste WordPress thema DIVI is van het Amerikaanse bedrijf Elegant Themes. De concurrent Elementor is van Elementor Ltd., een Israelisch softwarebedrijf. De kans dat Israëlische of Amerikaanse softwarebedrijven aan jou de auteursrechten van hun thema’s gaan verkopen is kleiner dan dat je de loterij wint. Bij de plugins wordt het nog troebeler, want ‘iedereen’ kan een WordPress plugin ontwikkelen en verkopen. Daar zitten veel Nederlandse bedrijven tussen, maar ook bedrijven uit India, Polen, Singapore of "digital nomads" zonder vaste woon- of verblijfplaats. Met andere woorden: het verkrijgen van alle rechten op je website is nagenoeg onmogelijk. Bij ‘maatwerk’ is het niet veel anders, want veel websites zijn afhankelijk van libraries en frameworks die ontwikkeld zijn door allerlei partijen, waaronder Microsoft, Facebook en Google of in de loop van de jaren zijn overgekocht. Een softwareontwikkelaar kan alleen aanspraak maken op de rechten van ‘eigen code’ en de meeste van die code is gebaseerd op code van anderen.

Het belangrijkste is daarom niet dat je alle rechten van je website krijgt, maar dat je je eigen rechten en belangen zo goed mogelijk beschermt tegen inbreuk van je auteursrecht. Je doet dat door in zee te gaan met betrouwbare partijen en alert te zijn als het gaat om het aanleveren van je eigen logo, foto’s en ander materiaal. Daarnaast is het handig om bij langdurige relaties vast te leggen wat er met rechten gebeurt in speciale gevallen. Bijvoorbeeld als je plannen hebt om ontwerpen door te verkopen of een SAAS-platform te bouwen.

Krijg je een aanbod om rechten 'af te kopen' probeer dan verduidelijking te vragen over welke rechten je precies afkoopt, zodat je geen kat in de zak koopt.

Mag ik mijn website overdragen als ik mijn bedrijf verkoop?

Uitzonderingen daargelaten is het auteursrecht zo ingericht dat gebruiksrechten overgedragen kunnen worden naar een nieuwe eigenaar. Het is wel mogelijk voor leveranciers om hier uitzonderingen op te maken. Het is handig om voor je je bedrijf verkoopt of overdraagt uit te zoeken met welke partijen je samenwerkt en onder welke voorwaarden. In de meeste gevallen is het voor alle partijen voordelig als een bedrijf een succesvolle 'doorstart' kan maken.

Wat gebeurt er als ik of mijn webbouwer inbreuk maak op auteursrechten?

In de meeste gevallen is het als 'klant' heel moeilijk om inbreuk te maken op auteursrechten of daar verantwoording voor te dragen, omdat je alleen gebruiksrechten hebt. Wanneer jij vraagt om een kopie te maken van een website van een ander, dan moet een professional je wijzen op de risico's en de opdracht niet aannemen. Als zij wel de opdracht uitvoeren en een kopie maken dan zijn zij in bijna alle gevallen verantwoordelijk. De meeste geschillen over auteursrechten zullen daarom 'uitgevochten' worden tussen agencies en ontwerpers buiten de klanten om.

Je kunt echter wel last krijgen van de gevolgen van de inbreuk op auteursrecht. De website moet bijvoorbeeld direct offline gehaald worden en aangepast of volledig opnieuw ontworpen worden.

Hoe snel is er sprake van inbreuk op auteursrecht?

Het is best moeilijk om een inbreuk van auteursrecht aan te tonen en juridisch te bewijzen. Je kunt niet zomaar iemand aanklagen, omdat zij net als jij vierkante knopjes hebben gebruikt of hetzelfde icoon voor het menu. In de webwereld zijn er nu eenmaal veel trends en standaarden. Je moet dus kunnen aantonen dat jouw unieke ontwerp 'gestolen' is of dat er sprake is van een combinatie van gelijkenissen. De impact is ook belangrijk; het weegt bijvoorbeeld veel zwaarder mee als er sprake is van doelbewuste misleiding of grote schade. Als je bijvoorbeeld het HEMA logo overneemt, is de schade veel groter dan wanneer je het logo van de bakker op de hoek overtrekt. Het komt in de praktijk zelden tot een rechtszaak, omdat partijen onderling schikkingen treffen. Wanneer er echt sprake is van inbreuk op auteursrecht, dan is het in bijna alle gevallen overduidelijk.

Zonder problemen met auteursrecht een website laten ontwerpen?

Het klinkt misschien allemaal eng, maar ervaren webdesigners hebben er geen moeite mee om een webdesign op maat te realiseren op basis van trends met een uniek design. Heb je problemen met auteursrechten of heeft je leverancier rechten geschonden, dan helpen we je graag met het ontwikkelen en ontwerpen van een nieuwe website. Het maken van een nieuwe website is in de meeste gevallen stukken goedkoper dan een juridische procedure en bovendien nog nuttiger en leuker ook. Interesse? Neem dan contact met ons op.

Disclaimer

Let op: dit is geen juridisch advies, maar een praktische uitleg over de rechten die betrekking kunnen hebben op websites en je kunt hier geen rechten aan ontlenen. Wil je exact weten welke rechten voor jouw van toepassing zijn neem dan contact op met een juridisch adviseur die gespecialiseerd is op het gebied van auteursrecht.